Historical: Batay sa mga isinalaysay na pahayag ng mga key informants, isang mahalagang paalala na ang ilog na ito ang naging parte ng kasaysayan noong panahon palang ng mga hapon. Ito ang nagsilbing daanan nila upang mambihag ng mga lumalabag sa kanilang patakaran. Ang Ilog ng Dayapan o mas kilala sa tawag na Paragusan ayon kina Gng. Maxima Madlangbayan – 78 taong gulang at Gng. Minda Andalion – 67 taong gulang na tubong Brgy. Balanga ay napakaganda at napakalinis noong panahong mga bata pa sila. Ang kasaysayan ng ilog na ito ay mahalaga dahil sa wala pang pinagkukunan ng tubig sa barangay Dayapan at karatig barangay ay ito ang nagsisilbing iniigiban ng tubig ng mga mamamayan. Dito sila dumarayo para maglaba, maligo at magkasayahan kasama ang buong pamilya lalo na sa panahon ng tag-araw. May mga nahuhuling isdang dalag, su?o, bitoo at kikipa mga uri din ng kuhol na kinakain kaya’t marami ang nawiwiling pumunta sa ilog na ito.

Aesthetic: Ang ilog noong unang panahon ay napakalinis, malinaw ang tubig at nakakahalina ang paligid nito. Ito ay ginawa at isinaayos ang paligid upang mas maging kaaya-aya sa mga dumarayo at mas ligtas dahil sa ang mga tipak ng bato ay pinagdikit dikit upang maiwasan ang aksidente na maaring mangyari kung madudulas dito. Ang paligid na nilagyan ng disenyong semento ay nagsisilbi ring tambayan ng mga naliligo dito. Ang ilog ay malapit sa daan kaya’t ang sinumang manlalakbay na mapapagawi sa lugar na ito ay maaaring dumayo at maligo dito.

Social: Ang ilog na ito ay nagsisilbing lugar na libangan ng mga mamamayan di lamang sa barangay pati na rin sa mga karatig nito. Dito ay nagkakaroon ng bayanihan at pagtutulungan ang bawat isa sa tuwing ito ay lilinisin ang kapaligiran. Sa kanilang paliligo at paglalaba ay nagkakaroon sila ng mga kakilala sa iba’t ibang barangay. Dito rin ay nagdaraos sila ng tinatawag na pagkukura o pagsasalo-salo ng pamilya kung saan nagdadala sila ng mga pagkain, dito lulutuin at pagsasaluhan ng magbabarkada, magpipinsan at magkakapamilya.

Socio Political: N/A

Status Protection: Noong unang panahon, ang Ilog Dayapan ay maayos na napapangalagaan at pinananatili ng malinis ng mga dumarayo rito. Ang barangay at mga mamamayan ng Dayapan ay sama-samang naglilinis at nag-aalaga sa ilog. Sa kasamaang palad, sa kasalukuyan, ang kalinisan ng tubig sa ilog ay hindi na mapanumbalik sa dating anyo. Bukod sa pagiging marumi, ang ilog ay nagkaroon din ng hindi kanais-nais na amoy dahil sa mga dumadaloy na dumi mula sa mga babuyan sa mga karatig-barangay.

Conservation Issues: g polusyon mula sa mga kabahayan at establisyementong malapit sa ilog ay nagdudulot ng kontaminasyon ng tubig, na nagiging sanhi ng pagkasira ng kalikasan sa paligid nito. Ang hindi tamang pagtatapon ng basura sa ilog ay nagdudulot ng pagbara at pagdumi ng tubig, na nagpapahirap sa paggamit nito para sa pang-araw-araw na pangangailangan ng mga residente.

Conservation Measures: 1. Ang mga residente ng Barangay Dayapan ay nagkakaisa para sa paglilinis at pagpapanatili ng kalinisan ng ilog sa pamamagitan ng bayanihan. 2. Ang lokal na pamahalaan ay nagsasagawa ng mga programa para sa rehabilitasyon ng ilog, kasama na ang tree planting at paglalagay ng mga pasilidad para sa tamang pamamahala ng basura.